Historie erve Nieuwlaar in Den Ham

Het erf Nieuwlaar is ontstaan door erfsplitsing van de boerderij 't Laer doordat er een boerderij naast werd gebouwd. Vanaf toen was er sprake van het Oudelaar en het Nieuwelaar. De precieze ontwikkeling van het Nieuwlaar moet nog verder worden uitgezocht maar enkele historische momenten kunnen al wel worden vermeld.

1760

Het Nieuwe Laer wordt bewoond door Gerrit Hendriks van 't Nieuwe Laer en Maria Geerts. Dit echtpaar staat ook bekend als Gerrit Hendriks Broekkotte en Marrijgien Geerts Reefhuis. De zuster van Maria Geerts is Jennigien Geerts Reefhuis, getrouwd met Jan Reefhuis. Hun zoon Hendrick Jans gaat trouwen met Geertien Jans Dubbink en gaat inwonen bij de tante Maria Geerts Reefhuis en haar man Gerrit Hendriks van 't Nieuwe Laer.

 

De bezittingen worden in een boedel ingebracht met ieder een aandeel in de boedel. Bij overlijden wordt het deel onder de anderen verdeeld.

 

1761

Op 20 december 1761 krijgen Hendrik Jans en Geertien Jans hun oudste zoon Hendrik. Deze zal later de geschiedenis ingaan als Hendrik Hendriks op het Nieuwe Laar.

 

1764

Maria Geerts, vrouw van Gerrit Hendriks is overleden. De overeenkomst met Hendrik Jans en zijn vrouw wordt opengebroken. Gerrit Hendriks geeft zijn deel in de gemeenschap op maar ontvangt daarvoor levenslang onderhoud op het erve Nieuwlaar, alsmede de inkomsten uit twee stukjes zaailand, gelegen bij het erf, de Bruggenstukjes genaamd.

 

1788

Zoon Hendrik Hendriks op het Nieuwe Laar trouwt op 13 juli 1788 in Den Ham met Jennichje Jansen van 't Bossink. Zij gaan wonen op het Nieuwe Laar waar in de periode 1789 tot 1796 hun kinderen Gerrit, Aaltje, Hendrikje en Jennichje worden geboren.

 

1798

Hendrik Hendriks is overleden en zijn weduwe Jennichje Jansen van 't Bossink hertrouwt op 16 december 1798 te den Ham met Jan Hendriks van 't Marsman te Rhaan onder Hellendoorn.

 

tekst trouwboek: 1 Decembr Zijn in ondertrouw genomen Jan Hendrik Marschman J.M. Geboren tot Rhaan Carspel Hellendoorn thans woonende op het Nuiwe Laar Carspel Den Ham en Jennegien Jansen wed van Hendrik Nuiwe Laar. Bovenstaanden personen, na drie agtereenvolgende zondagen onverhindert geproclameerd, zijn op zondag alhier in den kerk getrouwd den 16 december

 

momberstelling: op de ondertrouwdatum (1 december 1798) wordt ook een momberstelling (een soort voogdijregeling) gemaakt voor de (overgebleven) kinderen Gerrit en Aaltje van Jennegien uit haar eerste huwelijk. Mombers worden Jan Reefhuis (neef van vaders kant) en Arend Bossink (oom van moeders kant, halfbroer van Jennegien). De kinderen krijgen uit de nalatenschap van hun vader elk 25 gulden zodra ze 20 jaar worden "... ofwel eerder mogten komen te trouwen"

Jan Marsman verschijnt ook "... verklarende de voornoemde kinders voor zijn eigen kinders aan te neemen om met en beneffens die kinder die uit dit huwelijk mogte gebooren worden egaal te kunnen erven en deelen."

 

Jan Hendriks en Jennigje Jansen krijgen in de periode 1799 tot 1809 5 kinderen: Hendrikje, Hendrika, Jan, Jan en Harmina. De eerste Jan zal vroeg zijn overleden.

 

1802

Gerrit Olde Laar verkoopt aan Jan Hendriks Nijelaar, m.v. Jennigien Jansen het halve erve Laarmans, die een week eerder uit de kloostergoederen van Sibculo en Albergen aan Olde Laar is overgedragen. Nijlaar verkoopt die week zijn 'keuterplaatsje' Het Goldenkampjen (aan de Mageler es) en neemt een hypotheeklening van 900 gulden op 'het Nieuwlaar'. Het gehele goed bestaat uit het huis, hof alsmede 8 mudde zaailand, de Bekkenkamp, de Horst, de Voorslag, het Bruggenstukke, 't Roelofsland, 't Hegenstukke, 't Halve Stukke, de Koemate, de Harde Maate en de Nieuwe Maate

 

Het Laarmans behoorde kennelijk tot de kloostergoederen van ofwel het St. Anthoniusklooster te Albergen ofwel het klooster Galilea Maior te Sibculo. In 1602 waren deze kloosters met goederen geconfisceerd door de Staten van Overijssel en vormden de kloostergoederen samen een rentambt. De meeste van deze kloostergoederen werden rond 1800 verkocht. Vaak aan de pachters, zoals hier bij het Nieuwlaar.

 

1811

Op 31 december 1811 moet onder het Franse bewind iedereen een familienaam aannemen. Veel mensen kiezen de naam van hun erf als familienaam. Zo ook Jan Hendriks. De achternaam/familienaam Nieuwlaar wordt daamee officieel vastgelegd.

 

tekst naamsaanname:

Par devant Nous MAIRE de la Commune den Ham, Canton Ommen, Arrondissement de Deventer, Departement des Bouches de Ijssel,
s’est prefenté, Jan , domicilié à
cans cette Commune, le quel a declaré
qu’ il a le Nom de Nieuwlaar
pour Nom de Famille et pour Prénom Jan ce de
;qu’ il a 2 Fils et 3 Filles, petits-Fils
et petites-Filles: favoir
Gerrit , agé de 22 ans, domicilié à Ham
Jan , agé de 5 ans, domicilié à ___
Aaltjen , agé de 20 ans, domicilié à ___
Hendrika , agé de 11 ans, domicilié à ___
Hermina , agé de 2 ans, domicilié à ___
, agé de ans, domicilié à
, agé de ans, domicilié à
, agé de ans, domicilié à
, agé de ans, domicilié à
, agé de ans, domicilié à
, agé de ans, domicilié à ,et a
signé avec Nous le l’ Ham trente et un Decembre mille huit cent et onze,
il ne sait pas ecrire
Le Maire
As Nagel

 

Jan geeft hier dus aan dat hij de naam Nieuwlaar aanneemt en dat hij 2 zoons (stiefzoon Gerrit en zoon Jan) heeft en 3 dochters (stiefdochter Aaltje, dochters Hendrika en Hermina). Ook zien we dat Jan niet kan schrijven ("il ne sait pas ecrire") en dus niet zelf de acte kan ondertekenen.

 

1831

Zoon Jan Jansen Nieuwlaar trouwt in 1831 met Geertje Wijchers Zandink en laat kinderen dopen waarbij de boerderij wordt aangeduid als Broekate.

 

1832

In het jaar 1832 begint het kadaster en kan op nauwkeurige(r) wijze vastgesteld worden wat het grondbezit is.

Zie hiervoor het grondbezit van Jan Nieuwlaar.

 

08 oktober 2013

Evert Nieuwlaar (met dank aan Harry Kok)